Nieuwe openheid Rutte roept vooral vragen op

Om te beginnen: de nieuwe Wet open overheid (Woo) als toekomstige vervanger van de Wob is al jaren bron van gedoe. Het gaat hier niet om iets dat, zoals meestal, uit de koker van een kabinet komt, maar om een initiatiefwet vanuit de Tweede Kamer (in 2012 begonnen door Groen Links/D66). Bedoeld om overheden transparanter te maken, waar op zich natuurlijk niks mis mee is.

Maar om aangenomen te kunnen worden is deze wet in de loop der jaren flink uitgekleed. Uiteindelijk is de Woo met kleine meerderheid aangenomen om vervolgens in de Eerste Kamer compleet te verzanden. Daarop is alles opnieuw bij de Tweede Kamer beland waar nu weer een recent nog eens aangepast wetsvoorstel ligt.

In de huidige Wob staan de absolute en relatieve uitzonderingsgronden in artikel 10. Maar daarna volgt waar het nu om draait: de uitzonderingsgrond in artikel 11. Persoonlijke beleidsopvattingen in documenten bestemd voor intern beraad hoeven in principe niet te worden verstrekt.

Het artikel was ooit bedoeld om te voorkomen dat ambtenaren in politiek gedoe zouden belanden maar is in de loop der tijd flink opgerekt. Zelfs externe adviezen vallen er thans onder. Ik roep overigens al jaren dat het artikel haaks staat op het uitgangspunt van de Wob dat burgers bestuurlijke besluitvormingsprocessen moeten kunnen doorzien en zonder moeite kan worden geschrapt als je openbaarheid echt serieus neemt.

Het in de Wob opgenomen systeem van uitzonderingen blijft in hoofdstuk 5 van de Woo goeddeels gehandhaafd. Opmerkelijk genoeg is dit systeem in het publieke debat tot op heden nauwelijks aan de orde geweest.

Wat Rutte nu in zijn brief aan de Kamer zegt, is in dit licht een raadsel. En ook zijn toelichting vrijdag tijdens de persconferentie, waarbij hij ook nadrukkelijk de Wob noemde en sprak over het “schrappen” door het kabinet van de uitzonderingsgrond over persoonlijke beleidsopvattingen, was niet duidelijk.

Gaat het demissionaire kabinet nu bij het parlement, waar al de Woo ligt, een voorstel indienen om artikel 11 per direct uit de Wob te halen? Lijkt misschien logisch, maar blijkt uit niets. In ieder geval gaat Rutte dan wel een kabinet over het schrappen echt niet zelf.

Gaat het demissionaire kabinet met de initiatiefnemers/indieners van de Woo in overleg voor eventuele aanpassing? Het zou een logisch gevolg kunnen zijn, maar blijkt ook uit niets.

Gaat het kabinet dan misschien zelf doen of het geldende Wob-artikel niet meer bestaat en zich dus niet meer aan de wet houden? Die wonderlijke conclusie dringt zich op. Tenzij alles natuurlijk alleen maar is bedoeld om te zeggen dat het kabinet zich voortaan wel netjes aan de geldende wet gaat houden. Dat is dan een knap verpakte zeer open deur…